Theo truyền thuyết, di tích đình làng Vĩnh Trụ
phụng thờ hai vị đại thần Đức Đông Bảng Đại vương và Đức Minh Cát Đại vương.
Hai ông có công dạy vua học hành, phò vua giúp nước nên được vua Lý Thần Tông
(1128-1132) phong tước Đông Bảng Đại vương và Minh Cát Đại vương và cho xây
sinh từ để hai ông sau về nghỉ dưỡng già.
Để ghi nhớ công lao của hai vị đại thần, hằng
năm cứ vào ngày rằm tháng Giêng nhân dân làng Vĩnh Trụ lại nô nức tổ chức lễ
hội truyền thống đình làng nhằm ôn lại truyền thống, công lao của Đức Đông Bảng
Đại vương và Đức Minh Cát Đại vương.
Các nghi lễ truyền thống của lễ
hội hiện vẫn được người dân thị trấn Vĩnh Trụ gìn giữ và phát huy.
Do là lễ hội lớn và quan trọng nhất trong năm
nên công tác chuẩn bị rất công phu, diễn ra nhiều ngày trước ngày hội chính. Và
đúng 6 giờ sáng ngày rằm tháng Giêng, hòa cùng tiếng chiêng trống và nhạc ngũ
âm trầm bổng, người dân Vĩnh Trụ tập trung về khu đình làng để dự lễ. Tại sân
đình, các bậc cao niên, đại diện chính quyền cơ sở và Ban quản lý (BQL) di tích
lịch sử đình làng lo sửa soạn vật phẩm, chuẩn bị kiệu, rước kiệu xung quanh thị
trấn rồi ra bờ sông Châu đón đoàn bên Ô Mễ trở về đình làng. Trong bài văn tế,
người dân làng Vĩnh Trụ và làng Ô Mễ ngưỡng vọng công đức của hai bậc đại thần
đã có công với nước.
Không rõ mối giao hảo này có từ bao giờ, chỉ
biết người dân hai làng đã có giao ước, kết nghĩa từ lâu. Được biết, đình làng
Vĩnh Trụ và đình làng Ô Mễ cùng thờ chung Thành hoàng làng. Mối giao hảo giữa
hai làng còn được duy trì thông qua những việc làm cụ thể như thường xuyên quan
tâm, động viên, giúp đỡ nhau khi gặp hoạn nạn, thiên tai. Trong cuộc sống đời
thường nhân dân hai làng luôn hướng về nhau, cùng nhau thực hiện những điều đã
ghi trong văn tế.
Theo lệ xưa, hằng năm vào ngày 10 tháng Giêng,
nhân dân làng Ô Mễ tổ chức lễ hội, rước kiệu thần sang đình làng Vĩnh Trụ để tế
lễ. 2 năm sau, vào ngày rằm tháng Giêng, dân làng Vĩnh Trụ lại tổ chức lễ hội
rước kiệu sang đình làng Ô Mễ để tế thần. Và cứ tiếp tục như thế, 2 năm sau lại
đến lượt Ô Mễ rước kiệu sang Vĩnh Trụ.
Theo quy ước từ trước, làng nào tổ chức hội,
là chủ nhà thì là "bác", đoàn khách là "em". Khi đoàn Ô Mễ
rước kiệu sang Vĩnh Trụ, đoàn Vĩnh Trụ đợi sẵn để đón đoàn Ô Mễ ở đầu làng, và
ngược lại, khi đoàn Vĩnh Trụ sang Ô Mễ, đoàn Ô Mễ cũng chờ sẵn để đón. Khi gặp
nhau người dân hai làng "tay bắt mặt mừng". Người làm khách thì gọi
chủ là "bác" xưng "em" và ngược lại, không kể già, trẻ, gái
trai, thể hiện tình cảm thân thiết và tôn trọng lẫn nhau, trên tinh thần
"đồng quy vô hảo", "vô sở bất hòa", có nghĩa là: Hai làng
cùng thờ Đức Thành hoàng, khi gặp là hàn huyên và nói lời tốt đẹp, trò chuyện
vui vẻ, không khiếm nhã, bất hòa với nhau.
Sau nhiều năm gián đoạn, đến năm 1991 mối giao
hảo hai quê được nối lại nhờ sự nhiệt huyết của các bậc cao niên và BQL di tích
lịch sử hai làng. Đến nay, BQL Di tích lịch sử đình làng Vĩnh Trụ và làng Ô Mễ
đã xây dựng được quy ước về họp mặt, tổ chức lễ hội giao hảo giữa hai làng.
Theo đó, cứ 2 năm một lần (vào năm chẵn), lễ hội giao hảo sẽ được tổ chức vào
Tết Nguyên tiêu, năm nay tổ chức bên này thì 2 năm sau tổ chức bên kia.
Cùng với phần lễ, phần hội tại lễ hội
đình làng Vĩnh Trụ cũng được tổ chức sôi nổi với các hoạt động văn hóa, thi đấu
thể thao; các trò chơi dân gian như thi bắt vịt dưới ao, đi cầu khỉ, đánh đáo,
kéo co, thu hút đông đảo nhân dân đến tham gia.
Ông Nguyễn Duy Hiển, Phó Chủ tịch UBND thị
trấn Vĩnh Trụ cho biết: Mối giao hảo, kết nghĩa giữa hai làng Ô Mễ - Vĩnh Trụ
là nét đẹp truyền thống văn hóa đã được lưu truyền nhiều đời nay. Để mối thâm
giao ngày càng bền chặt, keo sơn, hai đơn vị duy trì việc tổ chức lễ hội theo
đúng quy ước giữa hai làng, từ đó góp phần đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng tâm linh,
tình cảm của người dân hai địa phương. Đây còn là dịp để giáo dục truyền thống
cho thế hệ trẻ, với mong muốn nét văn hóa truyền thống tốt đẹp của cha ông tiếp
tục được lưu giữ cho những thế hệ mai sau.
