Tên
tuổi, ý chí, nghị lực vượt khó, tinh thần bất khuất trước kẻ thù, những công
lao, đóng góp, hy sinh to lớn của đồng chí cho sự nghiệp cách mạng Việt Nam và
quê hương Hà Nam đã trở thành niềm tự hào, là tấm gương để chúng ta học tập,
noi theo.
Nhà cách mạng Lương Khánh Thiện
Vượt lên khó khăn
Sinh
ra ở vùng quê chiêm trũng nghèo Mễ Tràng, Liêm Chính, Thanh Liêm (nay là thành
phố Phủ Lý), xuất thân từ tầng lớp dân nghèo dưới chế độ thực dân, phong kiến
nên mặc dù con một gia đình có học nhưng nhà cách mạng Lương Khánh Thiện ngay
từ lúc lọt lòng đã phải chịu nhiều thiệt thòi, vất vả. Khi còn nhỏ, Lương Khánh
Thiện phải ở cùng bà nội.
Trong
hoàn cảnh nghèo khó, Lương Khánh Thiện luôn tỏ ra cứng cỏi, sớm có tính tự lập,
đặc biệt rất chăm ngoan, hiếu học và học giỏi. Chính vì thế, ngoài chút vốn
liếng chữ Nho do gia đình truyền dạy, Lương Khánh Thiện rất ước ao được mở rộng
tầm hiểu biết thông qua học chữ Quốc ngữ. Ý chí và niềm ước ao ấy được bà
nội, cô bác họ hàng giúp đỡ, Lương Khánh Thiện vào lớp đồng ấu trường hàng tổng
học chữ Quốc ngữ.
Sáng
dạ, sẵn tâm thế của một học trò có ý chí, nghị lực hơn người nên Lương Khánh
Thiện học rất chăm và rất giỏi. Hết lớp đồng ấu trường hàng tổng, có tấm bằng
sơ học yếu lược, Lương Khánh Thiện học tiếp lên trường huyện theo chương trình
tiểu học Pháp - Việt. Học giỏi, cầu thị, ham hiểu biết, phong thái chững chạc
nên Lương Khánh Thiện được thầy giáo người Pháp và bạn đồng môn rất yêu quý, nể
trọng.
Thời
đó, qua ảnh hưởng tích cực của Phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục và những tư
tưởng tiến bộ, Lương Khánh Thiện hiểu rằng: cùng với chữ Nho, cần phải học thật
giỏi chữ Quốc ngữ để có thể tiếp cận với khoa học thường thức của nền văn minh
thế giới, từ đó có thêm kiến thức, hiểu biết, sự tự tin, sức mạnh để trước hết
thoát khỏi cái bóng của những ông đồ nghèo, yêu nước, sống cốt cách nhưng bất
lực trước thời thế và cao hơn là có thể mưu cầu việc lớn, cùng những người đồng
chí hướng giúp dân, giúp nước.
Thoát ra khỏi khuôn mẫu cổ điển về sự nghiệp
Hết
lớp nhì tiểu học, mặc dù gia đình, dòng họ rất kỳ vọng mong muốn Lương Khánh
Thiện sẽ chuyên tâm theo con đường học hành, đỗ đạt để "rạng danh tổ
tông" và cũng là để lập thân, lập nghiệp nhưng người thanh niên trẻ tuổi
vùng đất nghèo có tiếng hiếu học Mễ Tràng, Liêm Chính, Thanh Liêm ấy đã quyết
định chọn con đường vừa học, vừa làm để có thể tự lập, có thêm kiến thức, sự
vững vàng, từng trải và theo đuổi những khát vọng thầm kín bấy lâu.
Đây
là một điểm nhấn rất đáng chú ý, nhất là trong bối cảnh giai đoạn đầu thế kỷ
XX, dưới chế độ thực dân nửa phong kiến đang thịnh hành trào lưu theo đuổi bút
nghiên, khoa bảng hoặc theo đuổi con đường "tây học" để mong kiếm lấy
một chức vị trong xã hội. Ý chí nghị lực của chàng học sinh Lương Khánh Thiện
chính là ở chỗ đã dám thoát ra khỏi những khuôn mẫu cổ điển, nho giáo, quyết
chí học thật giỏi để biết tính toán, để thông địa dư, tường cách trí, để nắm
bắt, thạo thuộc những kiến thức khoa học thường thức phương Tây nhằm hướng tới
mục đích cao đẹp vẫn hằng nung nấu.
Giai
đoạn đầu thế kỷ XX, một số nhà nho yêu nước có tư tưởng cởi mở, tiến bộ đã đứng
ra mở trường Đông Kinh Nghĩa Thục, lấy chữ Quốc ngữ làm phương tiện, làm vũ
khí, làm chìa khóa để mở mang dân trí. Phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục sau đó
tuy bị chính quyền thực dân kìm hãm, đàn áp không cho phát triển nhưng đã để
lại dư âm, dấu ấn tích cực, mạnh mẽ làm thức tỉnh những "ông đồ nho"
khắp mọi vùng quê. Đặc biệt, với lớp thanh niên tiến bộ như Lương Khánh Thiện,
phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục đã giúp họ thêm sáng tỏ về nhận thức, thêm vững
vàng, tự tin vào sự lựa chọn của mình.
Phóng viên
Báo Hà Nam tìm hiểu về những dấu ấn hoạt động của đồng chí Lương Khánh Thiện
tại thị trấn Trường Sơn, huyện An Lão (Hải Phòng). Ảnh: Thế Trang
Dấn thân vì lý tưởng cách mạng
Mang
theo ý chí nghị lực của một thanh niên trẻ tuổi yêu nước, năm 1923 Lương Khánh
Thiện vào học Trường Kỹ nghệ thực hành Hải Phòng, ở thành phố công nghiệp lớn
nhất xứ Bắc Kỳ thời đó. Sự háo hức của một chàng thanh niên vốn sẵn có ý chí,
nghị lực hơn người đã khiến Lương Khánh Thiện chuyên tâm, say mê học hỏi và trở
thành một trong những người có ảnh hưởng với những bạn bè đồng khóa.
Thời
điểm người thanh niên trẻ tuổi Lương Khánh Thiện vào học Trường Kỹ nghệ thực
hành Hải Phòng, bắt đầu tiếp xúc với giai cấp công nhân cũng là lúc "Tiếng
bom Phạm Hồng Thái" và phong trào đòi ân xá cụ Phan Bội Châu đang tạo ảnh
hưởng mạnh mẽ trong tầng lớp trí thức, học sinh, sinh viên cũng như trong đông
đảo người dân yêu nước. Cũng từ đây, chàng thanh niên trẻ Lương Khánh Thiện có
cơ hội vừa học, vừa có điều kiện tiếp thu những tư tưởng yêu nước thông qua
sách báo tiến bộ, vừa làm công nhân, được giác ngộ cách mạng và học hỏi nhiều
từ những nhà hoạt động chính trị tiền bối Nguyễn Đức Cảnh, Hoàng Quốc Việt…
Năm
1925, phong trào đấu tranh đòi trả tự do cho cụ Phan Bội Châu lên cao, sẵn có ý
chí, nghị lực và những khát khao cháy bỏng, chàng học sinh Trường Kỹ nghệ thực
hành Hải Phòng - Lương Khánh Thiện cùng những người đồng chí hướng viết đơn đưa
cho Toàn quyền Varen đòi ân xá cụ Phan. Nghe tin đó, viên Đốc trường Kỹ nghệ
thực hành Hải Phòng rất tức tối, tìm cách trả thù. Lương Khánh Thiện và một số
anh em bị giám thị đánh đập, bị đốc trường phạt không cho lên lớp và dọa đuổi
học khi sắp tốt nghiệp.
Đối
diện cùng những thử thách đầu tiên khi mới dấn thân tham gia phong trào công
nhân, sẵn có ý chí, nghị lực, không nao núng tinh thần, Lương Khánh Thiện cùng
anh em đồng môn tổ chức bãi khóa, đòi trả tự do cho những người bị bắt, đòi
giám thị xin lỗi và đồng loạt bỏ trường để phản đối. Đây tiếp tục là một minh
chứng sinh động về ý chí, nghị lực của người thanh niên yêu nước Lương Khánh
Thiện.
Sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng
Năm
1926, làm thợ nguội ở Nhà máy sợi Nam Định, mặc dù tuổi còn trẻ nhưng với ý chí
nghị lực của người từng trải, nhà hoạt động cách mạng trẻ tuổi Lương Khánh
Thiện đã lập "Hội Tương tế", giúp đỡ, tuyên truyền, vận động công
nhân đoàn kết đứng lên đấu tranh đòi giới chủ về những quyền lợi chính đáng.
Năm 1927, được kết nạp vào Thanh niên Cách mạng đồng chí hội, bị mật thám theo
dõi, bị bọn chủ đuổi khỏi nhà máy, không nao núng, Lương Khánh Thiện tạm lánh
về quê Mễ Tràng tiếp tục giác ngộ, vận động quần chúng, gây dựng nhân mối cơ sở
cách mạng (những nhân mối đó sau này đều trở thành cán bộ cốt cán, trong đó có
Bí thư chi bộ đầu tiên của thị xã Phủ Lý).
Đầu
năm 1928, trở lại đất cảng làm việc ở nhà máy tơ và hoạt động trong phong trào
công nhân, tháng 4/1929, Lương Khánh Thiện được kết nạp vào Chi bộ Cộng sản của
Hải Phòng, được chỉ định phụ trách xây dựng phong trào ở khu vực Nhà máy chai.
Tháng 11/1929, trực tiếp lãnh đạo công nhân đấu tranh đòi quyền lợi và tổ chức
kỷ niệm Cách mạng Tháng 10 Nga, Lương Khánh Thiện phải rút vào hoạt động bí
mật. Sau khi tham gia tổ chức biểu tình nhân Ngày Quốc tế Lao động (1/5/1930),
Lương Khánh Thiện bị bắt, kết án 2 năm tù giam, 5 năm đày biệt xứ, rồi kết án
tù chung thân, đày đi Côn Đảo.
Những
gian nan thử thách của thực tế cách mạng càng như lửa tôi luyện chất thép người
cộng sản trẻ tuổi Lương Khánh Thiện. Chính vì thế, khi Chi bộ Đảng Nhà tù Côn
Đảo thành lập (cuối năm 1932), nhà cách mạng Lương Khánh Thiện là một trong
những người góp phần xây dựng, giúp tổ chức của những người cộng sản đứng vững
trong chốn lao tù. Năm 1936, ra tù, trở lại hoạt động, được bầu vào Xứ uỷ Bắc
Kỳ. Năm 1938, trực tiếp lãnh đạo công nhân Nhà máy xe lửa Gia Lâm đấu tranh đòi
tăng lương, giảm giờ làm, chống đánh đập, đuổi thợ vô cớ.
Khi
chính phủ Mặt trận Nhân dân Pháp sụp đổ, chính quyền thực dân quay lại thẳng
tay đàn áp phong trào cách mạng nhưng với ý chí, nghị lực kiên cường, tinh thần
đấu tranh bất khuất, người đảng viên cộng sản Lương Khánh Thiện vẫn tiếp tục
hoạt động, gây dựng cơ sở cách mạng ở nhiều vùng đất rộng lớn thuộc Liên tỉnh
B, Liên tỉnh D. Lần thứ tư bị bắt, bị tra tấn dã man nhưng ý chí, nghị lực,
chất thép của người cộng sản đã giúp đồng chí Lương Khánh Thiện vững vàng vượt
qua mọi thử thách, không ngừng cống hiến cho cách mạng đến hơi thở cuối cùng.
Một góc thành
phố Phủ Lý hôm nay. Ảnh: Lương Thế
Vượt
lên những khó khăn gia cảnh, thoát khỏi những khuôn mẫu cổ điển, dấn thân, cống
hiến và sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng, vì lý tưởng cao đẹp -
người chiến sĩ cộng sản tiền bối Lương Khánh Thiện trở thành biểu tượng tự hào
của nhiều thế hệ thanh niên quê hương Hà Nam và đất nước Việt Nam.
