Trong thiết chế tổ chức bộ máy Nhà nước, Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan duy nhất được tham gia đầy đủ các giai đoạn của hoạt động tố tụng. Ngoài ra, Viện kiểm sát nhân dân còn kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực dân sự, hành chính, kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp. Dù ở giai đoạn tố tụng nào, lĩnh vực công tác nào, ngành Kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Nam luôn phát huy vai trò công tố, kiểm sát chặt chẽ các hoạt động tư pháp, hướng đến mục tiêu xuyên suốt là chống oan sai, chống bỏ lọt tội phạm, đảm bảo pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, qua đó bảo vệ tốt nhất quyền con người, quyền công dân.
Năm 2024, ngành Kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Nam tiếp tục bám sát Chỉ thị của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, các Nghị quyết chuyên đề của Tỉnh ủy về nhiệm vụ giữ gìn an ninh trật tự, phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, tích cực phối hợp với các cấp, các ngành đấu tranh triệt phá nhiều loại tội phạm, vi phạm pháp luật, tạo môi trường an toàn, thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Chú trọng phối hợp chặt chẽ với cơ quan Công an để nắm, thu thập, cập nhật thường xuyên tình hình, thông tin dư luận trong và ngoài nước, nhất là các thông tin có liên quan đến vấn đề dân chủ, nhân quyền, âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch lợi dụng dân chủ, nhân quyền, tôn giáo, tín ngưỡng để chống phá Đảng, Nhà nước, từ đó chủ động phối hợp đấu tranh, xử lý nghiêm các vụ việc phức tạp, nhạy cảm, dư luận xã hội quan tâm, góp phần ổn định tình hình an ninh trật tự trên địa bàn.
Trong quá trình tố tụng hình sự, giai đoạn khởi tố, điều tra là giai đoạn dễ xâm phạm đến quyền con người, quyền công dân nhất. Do vậy, Viện Kiểm sát nhân dân hai cấp trong tỉnh đặc biệt chú trọng kiểm sát các giai đoạn này. Năm 2024, đơn vị đã kiểm sát việc khởi tố đối với 988 vụ/1.717 bị can, kiểm sát điều tra đối với 1.201 vụ/2.074 bị can. Quá trình thực hiện nhiệm vụ, Kiểm sát viên đã chủ động phối hợp với Điều tra viên lấy lời khai, hỏi cung người bị bắt, tạm giữ trước khi phê chuẩn các Lệnh, Quyết định tố tụng, đảm bảo thận trọng, không làm oan người vô tội; tích cực sử dụng các thiết bị ghi âm, ghi hình có âm thanh trong hoạt động hỏi cung bị can, lấy lời khai người liên quan, không để xảy ra việc bức cung, dùng nhục hình, bảo vệ quyền bất khả xâm phạm về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của công dân. Trách nhiệm công tố được tăng cường ngay từ giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự, Viện Kiểm sát nhân dân hai cấp đã ban hành quyết định hủy bỏ 02 Quyết định tạm đình chỉ giải quyết nguồn tin về tội phạm; không phê chuẩn 01 Lệnh bắt người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp (do không đủ căn cứ); trực tiếp khởi tố 02 vụ án, 01 bị can, yêu cầu cơ quan điều tra khởi tố 01 vụ án, 05 bị can; quyết định thay đổi tội danh đối với 01 vụ án, 01 bị can;ban hành 18 yêu cầu cơ quan điều tra thụ lý, phục hồi giải quyết nguồn tin về tội phạm, áp dụng các biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế, thu thập bổ sung tài liệu, chứng cứ làm căn cứ giải quyết nguồn tin…. đảm bảo mọi hành vi phạm tội xâm phạm đến quyền con người, quyền công dân đều phải được phát hiện, xử lý trước pháp luật, việc khởi tố, điều tra có căn cứ, đúng pháp luật.
Viện Kiểm sát nhân dân hai cấp đã kiểm sát việc bắt, tạm giữ đối với 1.361 người; kiểm sát việc tạm giam đối với 1.056 người, trong đó đặc biệt chú trọng kiểm sát các căn cứ bắt, tạm giữ, tạm giam, không để xảy ra trường hợp giam, giữ người không có Lệnh, Quyết định tố tụng. Tỷ lệ bắt, tạm giữ chuyển xử lý hình sự năm 2024 đạt cao (99,9%) cho thấy quyền con người luôn được tôn trọng, chỉ khi hành vi có dấu hiệu phạm tội hình sự mới bị bắt giữ theo quy định, không để xảy ra tình trạng lạm dụng bắt khẩn cấp hay quá hạn tạm giữ, tạm giam ở các giai đoạn tố tụng. Phối hợp chặt chẽ với cơ quan điều tra Công an hai cấp rà soát, phân loại các trường hợp xét thấy không cần thiết phải áp dụng biện pháp tạm giam để có biện pháp xử lý phù hợp, trong thời điểm, đã kiểm sát việc cơ quan điều tra hủy bỏ biện pháp tạm giam, áp dụng biện pháp ngăn chặn khác đối với 141 trường hợp, đảm bảo đúng quy định của pháp luật; tích cực phối hợp vận động các đối tượng có lệnh truy nã ra đầu thú để được hưởng chính sách khoan hồng của pháp luật.
Trong công tác thi hành án hình sự, Viện Kiểm sát nhân dân hai cấp kiểm sát chặt chẽ các quyết định thi hành án, hoãn thi hành án và các trường hợp đang trong thời gian tự nguyện thi hành án, kiên quyết yêu cầu truy bắt các bị án không tự nguyện thi hành án. Công tác kiểm sát việc thực hiện chế độ đối với người bị tạm giữ, tạm giam, người chấp hành án phạt tù được chú trọng, nhất là trong các dịp lễ, tết, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các đối tượng được bảo đảm như: chế độ ăn, ở, mặc, cấp phát tư trang, chế độ chăm sóc ý tế, chế độ sinh hoạt tinh thần, chế độ gửi, nhận thư, sách báo, tài liệu, thăm gặp, nhận quà của thân nhân... Kiểm sát việc lập hồ sơ và tham gia Hội đồng xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù, xét tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với hơn 2.000 phạm nhân, kiểm sát việc Tòa án tỉnh ra quyết định hoãn chấp hành hình phạt tù đối với 03 trường hợp; tham gia phiên họp xét rút ngắn thời gian thử thách của án treo, xét giảm thời hạn chấp hành án phạt cải tạo không giam giữ đối với 220 bị án; tăng cường trực tiếp kiểm sát định kỳ và đột xuất tại các cơ sở giam giữ nhằm đảm bảo công tác tạm giữ, tạm giam, thi hành án hình sự tuân thủ đúng quy định của pháp luật, quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, tạm giam, người chấp hành án được bảo đảm; kiểm sát việc tuần tra, lục soát nhằm phát hiện kịp thời và ngăn chặn việc sử dụng, vận chuyển, mua bán trái phép ma túy trong các cơ sở giam giữ trên địa bàn tỉnh.
Viện Kiểm sát nhân dân hai cấp thực hiện hiệu quả quyền năng pháp lý trong việc kiểm sát trực tiếp hoạt động của các cơ quan có thẩm quyền điều tra, cơ sở giam giữ, cơ quan thi hành án hình sự trên địa bàn. Đây là hoạt động kiểm sát mang tính toàn diện nhằm kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan, từ đó chấn chỉnh, ngăn ngừa các vi phạm, thiếu sót trong quá trình tố tụng, thi hành án có khả năng ảnh hưởng đến quyền con người. Năm 2024, ngoài tiến hành 18 cuộc trực tiếp kiểm sát công tác thụ lý, giải quyết nguồn tin về tội phạm, điều tra vụ án hình sự đối với cơ quan điều tra Công an hai cấp, Viện Kiểm sát nhân dân hai cấp còn tiến hành trực tiếp kiểm sát 05 cuộc đối với các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra thuộc Công an tỉnh và các đơn vị Công an cấp xã trên địa bàn tỉnh, qua đó thực hiện triệt để chức năng của Viện Kiểm sát nhân dân theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015. Tiến hành 150 cuộc trực tiếp kiểm sát công tác tạm giữ, tạm giam, thi hành án hình sự tại các cơ sở giam giữ, Cơ quan thi hành án hình sự, UBND cấp xã. Qua đó, đã ban hành 199 kết luận trực tiếp kiểm sát (trong đó 111 kết luận có nội dung kiến nghị vi phạm), 06 kháng nghị, 66 kiến nghị yêu cầu khắc phục vi phạm; 25 kiến nghị phòng ngừa vi phạm, tội phạm.
Cũng trong năm 2024, Ban cán sự Đảng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh ban hành Nghị quyết về “Tăng cường sự lãnh đạo đối với công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiểm sát giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp"; chủ trì xây dựng Quy chế phối hợp giữa Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh, Công an tỉnh, Cục Thi hành án dân sự tỉnh trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp (thay thế Quy chế phối hợp số 01/2010); dự thảo Quy chế phối hợp giữa Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh và UBND tỉnh trong công tác tiếp công dân tại trụ sở tiếp công dân của UBND tỉnh, ban hành Kế hoạch tiếp công dân của Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân hai cấp và tổ chức thực hiện nghiêm túc.
Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật được Viện Kiểm sát Nhân dân hai cấp tăng cường, đổi mới cả về nội dung và hình thức thực hiện. Trong năm 2024, đã tổ chức 16 phiên tòa giả định để tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật đến gần 11.400 lượt đoàn viên, công nhân viên, người lao động trong các Khu, Cụm công nghiệp và học sinh, sinh viên trên địa bàn tỉnh; phối hợp với các ngành, các tổ chức chính trị - xã hội tổ chức các chương trình tuyên truyền pháp luật về phòng chống tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng, phòng cháy chữa cháy, cứu nạn cứu hộ, phòng chống đuối nước, tai nạn thương tích, bình đằng giới, bạo lực gia đình; tuyên truyền pháp luật cho người chấp hành án tại cộng đồng và tư vấn về tín dụng, việc làm cho người chấp hành xong án phạt tù tái hòa nhập cộng đồng… Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật, góp phần giảm thiểu vi phạm, tội phạm, đóng góp tích cực vào việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân.
Bên cạnh đó, lãnh đạo Viện Kiểm sát Nhân dân hai cấp đã thực hiện nghiêm việc đối thoại định kỳ, trực tiếp với nhân dân thông qua việc tiếp công dân định kỳ hàng tháng, việc tiếp xúc cử tri với vai trò là đại biểu Hội đồng nhân dân hai cấp, lồng ghép đối thoại với nhân dân trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của đơn vị. Chỉ đạo tổ chức tiếp nhận và giải quyết kịp thời, đúng quy định các đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh thuộc thẩm quyền; áp dụng linh hoạt các biện pháp kiểm sát đối với cơ quan điều tra, Tòa án Nhân dân, Cơ quan Thi hành án dân sự hai cấp trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo, qua đó kịp thời phát hiện vi phạm, thiếu sót, yêu cầu chấn chỉnh, khắc phục... Các đơn vị Viện Kiểm sát Nhân dân hai cấp đều bố trí phòng tiếp dân riêng tại trụ sở đơn vị; phân công Kiểm sát viên, công chức có năng lực, trình độ đảm nhiệm việc tiếp công dân; niêm yết công khai quy định về tiếp công dân để nhân dân tiện theo dõi, giám sát; bố trí các trang thiết bị, camera giám sát đối với công chức, Kiểm sát viên… nhằm phục vụ tốt nhất cho người dân khi đến giải quyết công việc tại Viện Kiểm sát, đảm bảo quyền giám sát, kiểm tra và tiếp cận công lý của người dân.
Có thể khẳng định, thông qua thực hiện chức năng nhiệm vụ của ngành, Viện Kiểm sát Nhân dân hai cấp tỉnh Hà Nam đã có những đóng góp thiết thực vào công tác bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, phát huy tốt vai trò của cơ quan bảo vệ pháp luật ở địa phương./.
Hồng Hạnh - Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Nam
